Endometriose is een ziekte die meer Nederlandse vrouwen treft dan je denkt. Volgens de Endometriose Stichting zijn het er ongeveer een half miljoen, wat neerkomt op zo’n 8 tot 10 procent van de vrouwelijke bevolking in ons land. Een gezond en gebalanceerd voedingspatroon vermindert de vaak pijnlijke klachten van deze aandoening. Ook zijn er bepaalde voedingsmiddelen die je juist beter kunt vermijden. Lees verder om er achter te komen welk voedingspatroon jouw endometriose klachten vermindert.
Wat is endometriose?
Normaliter zit aan de binnenkant van de baarmoeder een laagje slijmvlies. We noemen dit gedeelte van het baarmoederslijmvlies het ‘endometrium’. Maar bij endometriose zitten stukjes van het slijmvlies ook buiten de baarmoeder. Het zit dan bijvoorbeeld: op het buikvlies, in de buikholte, of op de eierstokken. In dit artikel vertellen we alles wat je moet weten over deze aandoening en hoe je de klachten vermindert met een dieet. De volgende onderwerpen komen uitgebreid aan de orde:
- Wat is endometriose?
- Hoe verminder je de klachten van endometriose?
- Waarom is het volgen van een gezond dieet bij deze aandoening een goed idee?
- Verkleint endometriose de kans op een zwangerschap?
- Welk effect heeft een gezond eetpatroon op de menstruatie van vrouwen?
- Welk dieet is het meest effectief bij endometriose?
- Een gezond dieet volgen: een paar tips
- Welke voedingsstoffen maken deel uit van een gezond dieet?
- Alternatieve geneeswijzen tegen endometriose: welke opties zijn er?
Waar in het lichaam doet endometriose zich voor?
- Op de eierstokken – ('chocolade' cysten)
- Op de eileiders
- De buitenkant van de baarmoeder
- Op darm, buikvlies, blaas
Hoeveel vrouwen in Nederland lijden aan deze aandoening?
Een half miljoen Nederlandse vrouwen van vruchtbare leeftijd ervaart klachten als een pijnlijke menstruatie, pijn bij het plassen en de stoelgang, een pijnlijk gevoel tijdens seksuele gemeenschap en/of vermoeidheid. Klinkt dit jou herkenbaar in de oren? Dan is het goed idee om eens bij de huisarts langs te gaan. Het zijn mogelijk klachten die horen bij endometriose. Je bent zeker niet de enige vrouw van vruchtbare leeftijd die er mee kampt. Deze gynaecologische aandoening komt voor bij 8 tot 10 procent van de vrouwen in ons land.
Hoe verminder je endometriose klachten?
Er is geen specifieke behandeling van deze aandoening. Toch is er hoop in de vorm van een speciaal dieet. Bepaalde voeding heeft invloed op de hormoonspiegels binnen het lichaam. Ook kun je door op een bepaalde manier te eten ontstekingen en gewichtstoename tegengaan. Sommige vrouwen kiezen daarnaast voor fatburners om extra ondersteuning te bieden bij gewichtsbeheersing. Daardoor behandel je de klachten die endometriose met zich meebrengt op een effectieve manier. Met name voedingsmiddelen die veel omega-3 bevatten en antioxidanten hebben een positieve invloed op jouw lichamelijke gezondheid. Zo zorgen onder andere groenten, fruit, vette vis, zaden en noten voor minder ontstekingen en pijn.
Waarom is een gezond dieet een goed idee?
Of je wel of geen ziekte onder de leden hebt: gezond eten is altijd een goed idee. Het zorgt er voor dat je voldoende voedingsstoffen binnen krijgt en meer energie hebt. Ook word je minder snel ziek en verklein je de kans op ontstekingen. Vrouwen die lijden aan endometriose hebben vaak last van de laatstgenoemde klachten.
Verkleint endometriose de kans op een zwangerschap?
Chronische ontstekingen verkleinen de kans om zwanger te worden. Het is echter een mythe dat vrouwen met deze aandoening niet zwanger kunnen worden. Het verschilt per persoon en hangt af van de ernst van de klachten. Zo’n 65 van de 100 vrouwen raken gewoon zwanger. Maar over het algemeen is bevruchting wel lastiger als het lichaam kampt met ontstekingen.
Operatie of ander voedingspatroon: wat is beter?
Wanneer een vrouw met endometriose aangeeft zwanger te willen worden volgt er vaak een operatie. Vaak is er sprake van verklevingen rondom de eileiders en die moeten eerst verholpen worden. Een andere optie is het volgen van een bepaald voedingspatroon om mogelijk klachten als chronische bekken- en buikpijn te doen verminderen.
Welk effect heeft een ander eetpatroon op de menstruatie?
Het veranderen van jouw eetpatroon verkleint mogelijk ook de klachten van menstruatie en verstopping. Wederom willen we benadrukken dat het effect per persoon verschilt, maar het is absoluut het proberen waard. Vrouwen met endometriose ervaren vaak een intense pijn vlak voor of na de menstruatie. We noemen dit ook wel een ‘flare-up’ en is absoluut niet prettig. Mogelijk kom je deze periode beter door met een gezond eetpatroon vol vitaminen en mineralen. Haal dus veel fruit, groente, vette vis en noten in huis als de maandelijkse periode zich weer aandient. Hopelijk helpt het!
Ook effectief middel tegen constipatie
Een ander voedingspatroon is mogelijk ook een oplossing voor vrouwen met endometriose die kampen met constipatie (verstopping). In een dergelijke situatie raden artsen aan om meer vezels - en vocht - in te nemen. Zet meer volkoren graanproducten, peulvruchten, fruit, groenten, noten, zaden en water op het menu.
Welk dieet is het meest effectief bij endometriose?
Een goed eetplan kan het leven van iemand met endometriose voorgoed veranderen. En hopelijk in positieve zin. Maar welk dieet is nu het meest effectief? Volgens onderzoekers is daar maar één antwoord op mogelijk: het Mediterrane. Een paar jaar geleden vond er een uitgebreid onderzoek plaats naar vrouwen die waren gediagnosticeerd met deze ziekte. Ook ervaarde deze deelnemers endometriose-gerelateerde pijn. De groep at volgens een zorgvuldig opgesteld eetplan met de volgende producten:
- Verse groenten en fruit
- Vette vis
- Wit vlees
- Magnesiumrijk voedsel
Welke klachten namen af door dit dieet?
Drankjes vol suiker, dierlijke vetten, snoep en rood vlees waren streng verboden tijdens het onderzoek. Wat bleek nu? Door het volgen van een Mediterraan dieet verminderden de endometriose-gerelateerde klachten aanzienlijk. Zo had de onderzoeksgroep veel minder last van:
- Pijnlijke menstruatiekampen
- Pijn tijden het vrijen
- Problemen met de stoelgang
Een gezond dieet volgen: een paar tips
Een dieet bestaat vaak uit drie maaltijden per dag, namelijk het ontbijt, de lunch en het avondeten. Wat betreft gezonde opties heb je meer dan genoeg keuze. Wij helpen je graag een beetje op weg! Zo valt een ontbijt met havermout en een bakje vers fruit misschien wel in de smaak. We raden aan om ongezoete amandelmelk te gebruiken voor de kom havermout omdat dit geen suiker bevat. Drink er eventueel een kop groene thee bij.
Lunch, avondeten en toetje
Is het tijd voor de lunch? Probeer eens een burrito bowl met gegrilde kip en zilvervliesrijst of geniet van groentesoep met salade. Als avondeten is vette vis in de vorm van geroosterde zalm een goede keuze. Combineer het eventueel met broccoli en zoete aardappels voor een gezond en smakelijk geheel. Heb je nog zin in een toetje? Met magere Griekse yoghurt met verse aardbeien maak je gelukkig nooit een verkeerde keuze!
Welke voedingsstoffen maken deel uit van een gezond dieet?
Naast afnemende klachten nam ook de vruchtbaarheid van de vrouwen toe. Vrijwel alleen maar positieve effecten dus. Voor wie (ernstige) klachten ervaart van endometriose is het dus geen slecht idee om een Mediterraan dieet te volgen. Combineer het eventueel met voedingsmiddelen die de volgende voedingsstoffen bevatten:
- Calcium
- Jodium
- Foliumzuur
- IJzer
- Choline
- Omega-3 vetzuren
De positieve effecten van foliumzuur
Waarschijnlijk heb je wel eens gehoord van foliumzuur. Een andere benaming is ‘vitamine B11’ en het lichaam maakt het niet zelf aan. Wel is het verkrijgbaar als supplement. Deze vitamine zorgt onder andere voor de aanmaak van witte en rode bloedcellen. Rode bloedcellen zorgen voor het transport van zuurstof van de longen naar het weefsel. De witte bloedcellen zijn belangrijk voor het immuunsysteem, ze beschermen ons lichaam tegen schadelijke stoffen.
Foliumzuur is ook onmisbaar voor zwangere vrouwen. Artsen raden aan om bij een zwangerschapswens 400 microgram foliumzuur per dag in te nemen. Deze vitamine vermindert namelijk de kans op neurale aandoeningen bij de foetus. Daarnaast speelt het een belangrijke rol bij de aanleg van het ruggenmerg.
Waarom voldoende magnesium en zink innemen?
Naast een gezonde voeding en foliumzuursupplementen kunnen magnesium en zink ook effectief zijn bij het verminderen van ontstekingen. Het goede nieuws is dat deze mineralen deel uitmaken van andere voedingsmiddelen, zoals:
- Groente bladgroenten
- Zuivelproducten
- Volkoren granen
- Noten
- Zaden
- Eieren
Magnesium ontspant de spieren: in welke voedingsmiddelen zit het?
Voldoende vitaminen en mineralen zijn de bouwstenen van elk lichaam. En ze zijn helemaal onmisbaar wanneer je endometriose hebt. Zo ontspannen de spieren beter door de inname van voedingsmiddelen met magnesium en zink. Tevens zorgen ze voor een stabiele en minder pijnlijke menstruatiecyclus. Als magnesium dagelijks wordt ingenomen, kan het bij sommige mensen menstruatiekrampen voorkomen. Het werkt door het ontspannen van de gladde spieren van de baarmoeder en door het verminderen van de prostaglandinen die menstruatiepijn veroorzaken. Het maakt deel uit van verschillende voedingsmiddelen. Laten we er een aantal op een rijtje zetten:
- Groene bladgroenten zoals spinazie
- Noten zoals amandelen
- Donkere Chocolade (85% Cacao)
- Pompoenzaden
- Avocado
Zink: een hoofdrolspeler bij de ovulatie
Zink staat erom bekend de productie en functie van hormonen te beïnvloeden, wat mogelijk kan bijdragen aan een evenwicht in het voortplantingssysteem. Enkele onderzoeken wijzen erop dat het gebruik van zink gunstig zou kunnen zijn om symptomen van het premenstrueel syndroom (PMS) of pijnlijke menstruatie te verlichten. Desalniettemin is meer onderzoek nodig om definitieve conclusies te trekken en het precieze werkingsmechanisme beter te begrijpen.
In welke voedingsproducten zit zink?
Zink komt vaak voor in dierlijke voedingsproducten. Wil je er voldoende van binnenkrijgen? Zet dan onder andere de volgende voedingsmiddelen op het menu:
- Rood vlees (wekelijks niet meer dan twee vetarme porties)
- Gevogelte, bijvoorbeeld kip of kalkoen.
- Schelpdieren, onder krab, kreeft en schelpdieren.
Maar wat als je vegetarisch of veganistisch bent?
Maak je geen zorgen wanneer je een vegetarisch of veganistisch dieet volgt. In dat geval raden we aan om zinksupplementen te gebruiken. Raadpleeg echter altijd een arts voordat je supplementen gaat innemen. Het is verstandig om eerst een test uit te voeren om vast te stellen of en aan welke voedingsstoffen je een tekort hebt. Supplementen zijn vooral een aanvulling op jouw voeding en geen vervanging. Bovendien is er geen ‘one-size-fits-all’ behandeling. Elk persoon is anders en daar moet je jouw voeding op aanpassen.
Het belang van Omega-3 vetzuren
Voedingsmiddelen met Omega-3 vetzuren zijn onmisbaar voor endometriose patiënten. Ze verminderen namelijk ernstige klachten en doen ontstekingen verdwijnen. Vergeet dan ook niet om in de supermarkt de volgende producten in jouw mandje of karretje te stoppen:
- Vette vis: zalm, tonijn, haring, sardines.
- Zaden: lijnzaad, chiazaad.
- Noten: walnoten
Waarom zuivelproducten niet mogen ontbreken in jouw dieet
Zuivelproducten zijn minstens zo belangrijk als Omega-3 vetzuren. Er is zelfs een onderzoek geweest waaruit een verband bleek tussen de inname van veel zuivelproducten en een kleinere kans op endometriose. Dit betreft een inname van meer dan drie porties kaas, melk en yoghurt per dag. Mogelijk heeft dit verband te maken met de aanwezigheid van voedingsstoffen als vitamine D, calcium en magnesium in de zuivelrijke levensmiddelen.
Of is het vermijden van zuivelvrije producten juist een goed idee?
Bijzonder genoeg zijn er ook vrouwen met endometriose die juist een zuivelvrij dieet volgen om zich beter te voelen. Wederom is het effect van gezond eten dus puur persoonlijk. Heb je na het volgen van een dieet met zuivelproducten het idee dat jouw klachten toenemen? Probeer dan eens een maand zuivelvrij of zonder gluten te eten. Voeg het vervolgens toe aan jouw dieet om te zien of je weer last krijgt van bepaalde klachten. Een andere optie die we graag nog even willen aankaarten is het volgen van het zogeheten ‘low-FODMAP’ dieet. Mensen die kampen met het prikkelbare darm syndroom kiezen er vaak voor omdat het hun klachten vermindert. Mogelijk helpt het ook om bepaalde symptomen van endometriose te onderdrukken of zelfs te doen verdwijnen.
Waarom je te veel oestrogeen moet voorkomen
Als je endometriose hebt, wordt vaak aangeraden om overmatig oestrogeen te vermijden, omdat oestrogeen de groei van endometriumweefsel buiten de baarmoeder kan stimuleren. Endometriose is een oestrogeen-afhankelijke aandoening, wat betekent dat de symptomen en het verloop van de ziekte beïnvloed kunnen worden door de oestrogeenspiegel in het lichaam.
Een teveel aan oestrogeen kan bijdragen aan de verdikking en woekering van het endometriumweefsel, wat leidt tot de vorming van verklevingen, pijn en andere klachten en symptomen van endometriose. Vrouwen die lijden aan endometriose kunnen geadviseerd worden om hun blootstelling aan oestrogeen-verhogende factoren te verminderen als een middel om de aandoening te beheersen. Dit kan het volgende inhouden:
- Anticonceptiepil of hormoontherapie. Voor de behandeling van endometriose heeft een pil waarin een sterkwerkend progestageen zit de voorkeur. Progestageen gaat de effecten van oestrogeen op het endometriumweefsel tegen en helpt zo de groei ervan te onderdrukken en de symptomen van endometriose te verlichten.
- Gezond eten: Een gezonde voeding is rijk aan essentiële voedingsstoffen zoals vezels, antioxidanten, vitamines en mineralen. Matig het gebruik van alcohol en cafeïne.
- Bepaalde voeding vermijden: Voedingsmiddelen zoals sojaproducten, lijnzaad en bepaalde peulvruchten kunnen oestrogeen bevatten of nabootsen vanwege hun fyto-oestrogeengehalte.
- Vermijd xeno-oestrogenen: Vermijd zoveel mogelijk eten dat verpakt is in plastic. Plastic bevat Xeno oestrogenen, chemische stoffen die een oestrogene werking hebben.
- Veranderingen in leefstijl: Een gezonde leefstijl, waaronder regelmatige lichaamsbeweging en het verminderen van stress, kan de hormoonbalans positief beïnvloeden.
Door oestrogeen in balans te houden, kun je de groei van endometriumweefsel verminderen en je klachten verlichten. Overleg met je arts of behandelaar om een persoonlijk behandelplan op te stellen dat is afgestemd op jouw specifieke behoeften en situatie.
Alternatieve geneeswijzen bij endometriose
Sommige vrouwen met endometriose volgen niet de gebaande paden. Naast of in plaats van een gezond dieet kiest deze groep bijvoorbeeld voor natuurlijke geneeswijzen. Ze maken geen deel uit van de standaard zorg, maar hebben volgens sommige personen wel degelijk effect. Overweeg je een natuurlijke geneeswijze voor endometriose? Wellicht zijn dit opties voor jou:
- Acupunctuur.
- Kruiden.
- Klysma’s.
Welke voedingsmiddelen kun je beter vermijden?
Inmiddels is duidelijk welke voedingsmiddelen, vitamines en mineralen de soms ernstige klachten van endometriose verminderen. We schreven er al kort over, maar er zijn ook aardig wat levensmiddelen die je bij deze diagnose juist moet vermijden. We hebben het met name over voedingsproducten die veel suikers en transvetten bevatten. Die vergroten namelijk de kans op ontstekingen. Vermijd bijvoorbeeld deze voedingsmiddelen met transvetten:
- Gebakken voedingsproducten, zoals koekjes, gebak en donuts.
- Gefrituurd eten, zoals patat, kroketten en kaassoufflés.
- Rood vlees.
- Boter.
Gezonde voeding: goed voor lichaam en geest
Het beperken van bovengenoemde voedingsmiddelen zorgt mogelijk voor minder klachten, maar wederom verschilt het effect per persoon. Wel heb je door het laten staan van deze voedingsmiddelen meer ruimte voor gezond eten. Zet vers fruit en groenten bijvoorbeeld vaker op het menu en merk dat je langzamerhand fitter, gezonder en gelukkiger wordt. Gezonde voeding is namelijk goed voor lichaam én geest!
Bronnen
- Barbie Cervoni. Verywell Health, 14 maart 2023. ‘How to Follow an Endometriosis Diet’.
- Health Essentials, 28 januari 2022. ‘The Best and Worst Foods for an Anti-Inflammatory Endometriosis Diet’.
- UZ Leuven. ‘Endometriose’.
